ТҮРКИЯНЫН КӨП КЫЛЫМДЫК КООЗ ШААРЛАРЫ – САФРАНБОЛУ ЖАНА ДАДАЙ – CITTASLOW ТАРМАГЫНА КОШУЛДУ
ТҮРКИЯНЫН КӨП КЫЛЫМДЫК КООЗ ШААРЛАРЫ – САФРАНБОЛУ ЖАНА ДАДАЙ – CITTASLOW ТАРМАГЫНА КОШУЛДУ
Түркиянын Кара деңизинин батышындагы эки кичинекей шаар Сафранболу жана Дадай Эл аралык тынч шаарлар тармагына (Cittaslow) кошулду. 23-мартта Бельгиянын Дамм шаарында Cittaslow эл аралык координациялык комитетинин отурумунда аталган шаарлар Cittaslow тармагына кошулду. Тармактагы райондордун катталышы менен Түркиядагы Cittaslow шаарларынын саны 25ке жетти.
Cittaslow тармагына кошулуу үчүн абанын сапаты, канализация системалары, сабаттуулук жана шаар куруу динамикасы сыяктуу 72 түрдүү тармакта текшерүүдөн өткөн Сафранболу жана Дадай шаарчалары тынч жашоонун, кооздуктун жана көрүнүктүү архитектуралык текстуранын далили болуп саналат.
Дээрлик эки миңдей нукура түрк үйү болгон жана туруктуу маданий мураска кызыккандар үчүн зыярат жери Сафранболу азыр ЮНЕСКОнун Дүйнөлүк мурастар тизмесине жана Cittaslow тармагына кирген жалгыз жер. Ал эми өзүнүн тунук жаратылыш пейзаждары жана салттуу түрк меймандостугу менен белгилүү болгон Дадай зыяратчыларга тынч эс алууну сунуштайт.
Сафранболу: укмуштуудай туруктуу маданий мурас
Батыш Кара деңиз аймагындагы Карабүк облусунун экотуризм зонасында жайгашкан Сафранболу башка бир доорду чакырган кооз аллеялары жана тарыхый үйлөрү бар жашыруун асыл таш десек да болот. Байыркы убактагы Пафлагония деп аталган эски шаардын азыркы аталышы Сафранболу. Бул аймактын аталышы, сейрек кездешүүчү шафран өсүмдүгүнөн келип чыккан. Гомердин «Илиада» эпикалык поэмасында сөз кылынган Сафранболу көптөгөн цивилизациялардын, анын ичинде хеттиктердин, перстердин, римдиктердин жана османдардын мекени болгон.
Райондогу Осмон архитектурасынын укмуштуудай үлгүлөрү өзгөчө көңүл бурууга арзыйт. Шаардагы эки миң классикалык Осмон үйү Түркиянын эң көрүнүктүү жана туруктуу жергиликтүү архитектура үлгүлөрүнүн сап башында турат. 18, 19 жана 20-кылымдын башына таандык бул Сафранболу үйлөрү жыгач менен таштын гармониялуу өз ара аракеттенүүсүн жана өз ара айкалышуусун көрсөтөт. Алар күндүн нурун жана кошуна үйлөрдүн көрүнүшүн тоспогон жайгашуусу менен айырмаланат. Сафранболу үйлөрүнөн тышкары, аймактын кызыктуу жерлери катары, Жибек Жолунун боюнда курулган көптөгөн кербен сарайлардын бири болгон Жинжи мончосу. Аны менен катар, короосунда күн сааты бар Көпүрүлү Мехмет Паша мечити жана толугу менен кыйылган таштан курулган жана Осмон ташы оюмунун эң сонун үлгүсү катары кабыл алынган Иззет Паша мечити. Райондогу сөзсүз көрүшүңүз керек болгон жерлердин дагы бири – кофе тарыхын чагылдырган жана ЮНЕСКОнун материалдык эмес маданий мурастар тизмесине кирген түрк кофеси музейи.
Дадай: Жергиликтүү жана тарыхый сүйкүмдүүлүк
Кастамону борборунан 29 километр алыстыкта жайгашкан Дадай- саякатчыларды күнүмдүк жашоо ритмдеринен сырт, табияттын назик жана кооз убактысында саякатка чыгууга чакырат. Дадайдын кооздугу анын кереметтүү түздүк көрүнүштөрүндө, жандуу жергиликтүү рухунда жана сакталып калган архитектуралык мурасында.
Каскийлер менен Хетиттерден Римдиктер менен Селжуктарга чейин көптөгөн цивилизациялардын мекени болгон Дадай Султан II Мехмеддин тушунда Осмон жерлерине кошулган. Коноктор Дадайдын кооз көчөлөрүн аралап өтүшкөндө, аларды шаардын байыркы тарыхын жана маданий мурасын чагылдырган кооз жерлердин симфониясы тосуп алат. Дадайдын ар бир бурчунда татаал жыгач жасалгалары менен кооздолгон Осмон доорундагы өзгөчө үйлөрдөн баштап, жергиликтүү булактан жасалган ырахаттарга толгон жандуу базарларга чейин, Дадайдын ар бир бурчу өзүнүн өткөн доорлоруна көз чаптырууну сунуштайт.
Архитектуралык кереметтеринен тышкары, Дадай сырткы ышкыбоздор жана жаратылышты сүйүүчүлөр үчүн бейиштин төрү. Баллыдаг аймагынын кооз жаратылышынын арасында сейилдеп, кооз Юмуртажы жана Ташчылар көлмөлөрүн жана Ташлыбайыр сталактит үңкүрлөрүн изилдеп чыксаңыз болот. Мындан тышкары, Дадай Осмон доорунда өтө маанилүү жылкы багуучу борбор болгон. Учурда Дадайга келгендер жылкы фермаларында калып, минүү сабактарын алып, өзүнүн уникалдуу жаратылышында ат менен сейилдей алышат.
Түркиянын Cittaslow тармагындагы шаарлары
Cittaslow кыймылы ааламдашуу шаар жашоосун гомогенизациялоодо жана анын уникалдуу кыймылын жок кылууда деген кооптонууларга жооп катары пайда болгон. Ситтаслоу шаарларында жашоо жайбаракат жүрөт, жергиликтүү ашкана, архитектура, каада-салт жана тарых жакшы сакталган.
Cittaslow тармагы өзүнүн бай маданий мурасы менен белгилүү болгон Түркиянын жети аймагындагы жыйырма бир провинциянын, жыйырма беш районун камтыйт. Cittaslow Türkiye тармагы 2009-жылы Измирдин Сеферихисар району Cittaslow Ассоциациясына кошулганда түзүлгөн жана шаарлар кошулган сайын акырындык менен чоңоюуда.
Түркиянын учурдагы жыйырма беш Cittaslow шаарлары төмөнкүлөр: Дадай, Сафранболу, Финике, Ахлат, Акьяка, Арапгир, Эгирдир, Фоча, Гөкчеада, Герзе, Гөйнүк, Гүдүл, Халфети, Изник, Кемалие, Көйжейиз, Мудурну, Першембе, Шаркөй, Сефериде, Шавхишар, Визе, Ялвач жана Йенипазар.
