САЛТТУУ ТҮРК НАНҮШТӨСҮ: “КҮНДҮН АЛТЫН ТАМАГЫ”
САЛТТУУ ТҮРК НАНҮШТӨСҮ: “КҮНДҮН АЛТЫН ТАМАГЫ”
Дүйнөнүн эң атактуу ашканаларынын бири болгон Түркия нанүштө маданияты менен өзгөчө белгилүү. Көбүнчө “Алтын тамак” деп сыпатталган салттуу түрк нанүштөсү, чынында эле, унутулгус даам, өзгөчө маанай тартуулайт. Анткени Түркиялыктар эртең мененки тамакка өзгөчө маани беришет.
Түрк нанүштө маданиятынын негиздери
Салттуу түрк нанүштөсү тулум жана кашар, ошондой эле ак сыр, чөкелек жана михалич сырын камтышы мүмкүн болгон сырлардан турат. Дасторкондо жаңы бадыраң, помидор, калемпир жана жалбырактуу жашылчалардан тышкары, өлкөнүн Мармара, Эгей жана Түндүк Эгей аймактарынан жашыл жана кара зайтундар, бал, үй кыямы жана каймак болушу мүмкүн. Жаңы бышырылган кытырак нан жана симит, жоогазын түрүндөгү стакандагы ысык түрк чайы берилет. Түрк нанүштөсүнүн дагы бир маанилүү элементи – кайнатып же болбосо кууруп бышырылган жумуртка, ошондой эле менемен (помидор жана калемпирден жасалган даамдуу тамак). Түрк кофеси тамакты толуктоо жана сиңирүүгө жардам берүү үчүн тамактын эң акырында сунушталышы мүмкүн.
Түркиянын регионалдык эртең мененки тамактары
Түркиянын батыш жээгинде (бакыт жээги деп да аталат) берилген Эгей нанүштөсү жаңы жашылчалар, даамдуу зайтундар менен толукталган дени сак жана жеңил даамдарды баса белгилейт. Жаңы нанды көп учурда жергиликтүү өндүрүлгөн зайтун майына малып же Бергама тулум сыры менен жешет. Үй кыямдары роза, өрүк, инжир, кулпунай, кара тыт, айва, цитрус жемиштери, анар, ал тургай баклажан, ашкөк чөптөр, жаңгак же мандарин кабыгы сыяктуу жергиликтүү азыктардан жасалат; жаңы быштак жана куурулган чөптөр же чөп кондитерлери да Эгей регионунун нанүштө дасторконунун ажырагыс бөлүгү.
Кара деңиз чөлкөмүндө эртең мененки тамактануу дасторкондорунда туздалган жемиштер, жүгөрү наны, кайгана жана Лаз бөреги (кондитер) сыяктуу аймактык тамактар маанайды көтөрүп, күндү сонун баштоого себепчи болот. Кара деңиз нанүштөсү дегенде, эң биринчи эске келген рецепт, албетте, мухлама же мыхлама деп да белгилүү болгон куймак. Трабзондук таңкы тамакка окшогон бул даамдуу пудингге окшогон таңкы тамагы, аймакта өстүрүлгөн жүгөрүдөн жана аны сары май, атайын сыр менен куурулуп жасалат. Жергиликтүү сары май жаңы Вакфыкебир нанына да кошулуп, үстүнө Анзер балы кошулат. Албетте, түрк нанүштөсүнүн асыл ташы болгон түрк чайы аймактын белгилүү чай плантацияларынан алынган чай менен демделет.
Гастрономия тармагында ЮНЕСКОнун «Жаратуучу шаарлар тармагына» кирген Газиантеп, таңкы тамактын өзгөчө салттары менен Түркияда да көңүлдөрдү бурууда. Газиантеп нанүштөсү сыр, быштак түрлөрү жана зайтун түрлөрүнөн башка бейран шорпо, нокот орамал, картлак кебаб, боор, сахан кремасы, мухамара, жумуртка пиязы жана катмер сыяктуу жергиликтүү тамактарды камтыйт – бул энергиялуу күндүн эң сонун башталышы!
Вандын эртең мененки тамак маданиятынын да өзгөчө орду бар. Түркиядагы эң бай деп эсептелген Ван нанүштөсү шаардын географиялык жактан белгиленген чөптүү сырын жана салттуу Ван чөреги (өзгөчө кондитер), ошондой эле муртуга, ун жана май менен бышырылган жумурткаларды камтыйт. Вандагы эртең мененки тамактын вариацияларын өлкө боюнча тапса болот, бирок бул таңкы тамактан ырахат алуу аймактын өзүндө гана чындап канааттандырарлык тажрыйба тартуулайт.
