Садыр Жапаров АӨИЧК Саммитинде: Кыргызстан Азия чөлкөмүнүн өлкөлөрүнүн ортосундагы өз ара түшүнүшүүнү бекемдөө боюнча күч-аракеттерди кубаттайт

«Кыргызстант цивилизациялар аралык диалогго жана Азия чөлкөмүнүн өлкөлөрүнүн ортосундагы өз ара түшүнүшүүнү бекемдөөгө көмөктөшүүчү аймактык кызматташтыкты кеңейтүү боюнча күч-аракеттерди кубаттайт», — деп белгиледи Кыргыз Республикасынын Президенти Садыр Жапаров бүгүн, 13-октябрда, Астана шаарындагы (Казакстан Республикасы) Азиядагы өз ара аракеттенүү жана ишеним чаралары боюнча кеңешмеге (АӨИЧК) мүчө мамлекеттердин VI саммитинде.

Мамлекет башчысынын сөзү:

«Урматтуу Касым-Жомарт Кемелевич!
Урматтуу мамлекет жана өкмөт башчылары!
Урматтуу эл аралык уюмдардын делегация башчылары жана мүчөлөрү!
Айымдар жана мырзалар!

Азиядагы өз ара аракеттенүү жана ишеним чаралары боюнча кеңешмеге (АӨИЧК) мүчө мамлекеттердин алтынчы саммитинин катышуучулары менен учурашып жатканыма чын жүрөктөн кубанычтамын.

Мен Казакстан Республикасынын Президенти, урматтуу Касым-Жомарт Кемелевичке салттуу меймандостугу жана жолугушуубузга эң сонун шарттарды түзүп бергени үчүн чын жүрөктөн ыраазычылык билдирем.

Урматтуу кесиптештер,

Быйыл 5-октябрда форумдун алкагында кызматташуубузга 30 жыл толду.
Бул мезгилдин ичинде АӨИЧК ар түрдүү цивилизацияларды жана региондорду камтыган көп тараптуу форум катары, концепциядан Азия чөлкөмүндө коопсуздук чөйрөсүндө диалог жана кызматташтык үчүн натыйжалуу аянтчаны түзүүгө чейинки ырааттуу жолду басып өттү.
Азыркы учурда Кеңешме саясий, экономикалык, гуманитардык чөйрөлөрдө ишеним чараларын ишке ашыруунун, ошондой эле жалпы чакырыктарга жана коопсуздукка жана туруктуулукка коркунучтарга каршы туруу үчүн мурдатан калыптанып калган механизм болуп саналат.

Кыргыз Республикасы АӨИЧК түптөлүшүнүн башында турган өлкөлөрдүн бири катары анын ишмердүүлүгүнө активдүү катышууда. Биз өз ара ишенимди чыңдоо, аймактык коопсуздукту чыңдоо жана биздин форматка кирген мүчө мамлекеттердин ортосундагы конструктивдүү достук мамилелерди өнүктүрүү боюнча Кеңешменин максаттарын жана принциптерин бекем карманабыз.

Бул контекстте Кыргызстан Казакстандын АӨИЧК төрагалык кылуу миссиясын улантуу чечимин толугу менен колдойт, бул анын ишинин натыйжалуулугун жогорулатууга багытталган белгиленген пландарды ишке ашырууга мүмкүндүк берет.

Кыргызстан цивилизациялар аралык диалогду өнүктүрүүгө жана Азия чөлкөмүнүн өлкөлөрүнүн ортосундагы өз ара түшүнүшүүнү бекемдөөгө шарт түзгөн аймактык кызматташтыкты кеңейтүү боюнча күч-аракеттерди кубаттайт.

Ушуга байланыштуу биз Кувейт мамлекетинин биздин жолугушууга мүчө мамлекет катары кошулуу чечимин кубаттайбыз. Кувейт тарапка АӨИЧКте жемиштүү жана өз ара пайдалуу кызматташууну каалайм!

Урматтуу мамлекет жана өкмөт башчылары!

Биз Казакстандын төрагалыгынын АӨИЧКти институционалдык өнүктүрүүгө багытталган аракеттерин жогору баалайбыз жана Кеңешмени трансформациялоо процессинин башталышын кубаттайбыз.

Негизги максаттарга, акыркы 30 жыл ичинде топтолгон позитивдүү тажрыйбага жана катышуучу-өлкөлөрдүн тыгыз кызматташууга умтулуусуна таянып, конференция келечекте Азиядагы кызматташтык жана коопсуздук боюнча толук кандуу уюмга айланышы керек.

Кеңири географиялык өкүлчүлүк, эбегейсиз айкалышкан соода-экономикалык, инвестициялык жана адамдык потенциал АӨИЧКке Азия мейкиндигинде туруктуу өнүгүү коомчулугун түзүүгө толук мүмкүнчүлүк берет. Кыргызстан бул жаратман процесске активдүү катышып, өзүнүн салымын кошууга даяр.

Урматтуу кесиптештер,

Бүгүнкү күндө биздин форматтын мейкиндигинде жаңы гибриддик формаларда көрүнгөн салттуу коопсуздук чакырыктары жана коркунучтары калууда.
Коронавирустук пандемиянын таасиринен толук чыга элек глобалдык экономика азыр эл аралык чыңалуудан улам жаңы соккуларды баштан кечирүүдө.

Тилекке каршы, иштеп жаткан абройлуу регионалдык уюмдар аймактагы стабилдүүлүккө түздөн-түз таасир этүүчү чыр-чатактарды болтурбоо үчүн колдо болгон мүмкүнчүлүктөрдү жана механизмдерди ишке ашырууга толук аракет кылбайт.

Глобалдык дүйнөдөгү коопсуздук көйгөйлөрү бизди дагы бир жолу региондун мамлекеттеринин ортосунда эки тараптуу жана көп тараптуу деңгээлдеги коопсуздуктун жана туруктуулуктун комплекстүү жана туруктуу системасын камсыз кылууда ишенимге негизделген кызматташтыкты түзүүгө жана тереңдетүүгө чакырат.

Бул процессте регионалдык уюмдардын жана түзүмдөрдүн ишинин натыйжалуулугун уставдык максаттарды жана милдеттерди, ошондой эле жогорку деңгээлде жетишилген макулдашууларды ишке ашыруу жагынан терең талдоо максатка ылайыктуу.

Бул региондун өнүгүүсүн, анын муктаждыктарын жана көйгөйлөрүн талдоо жана болжолдоолордун негизинде иш-аракеттер жана чаралар менен коштолууга тийиш болгон АӨИЧКти жакшыртуу процессине да тиешелүү.

Буга байланыштуу мүчө мамлекеттердин алдыңкы аналитикалык жана изилдөө борборлорун бириктирген АӨИЧКтин туруктуу органы болуп саналган Аналитикалык борборлор форумуна өзгөчө роль берилген.

Аймакта коопсуздукту камсыз кылуу көйгөйлөрү, Афганстанды кайра курууга көмөктөшүү маселелери, өлкөлөрдүн турмушунун түрдүү чөйрөлөрүндө ири регионалдык инфраструктуралык долбоорлорду ишке ашыруу платформабыздын алкагында приоритеттүү милдеттер бойдон калууга тийиш деп эсептейм.

Мүмкүнчүлүктөн пайдаланып, кыргыз тараптын экономикалык өлчөмдүн „соода жана инвестиция“ тармагындагы тең-координатору болуу чечимин белгилегим келет. Бүгүнкү күндө Азия дүйнөлүк экономиканын локомотиви болуп саналат, ошондуктан биздин көңүлүбүздү экономикалык багытты өнүктүрүүгө буруу өтө маанилүү. Биз бул жаатта жемиштүү кызматташтыкты күтөбүз.

Кыргызстан „адамдык өлчөм“ жаатында да тең-координатор болуп саналат жана цивилизациялар аралык диалогду чыңдоого, элдердин достугун чыңдоого салым кошууда. Кыргыз Республикасынын демилгеси менен өтүп жаткан Дүйнөлүк көчмөндөр оюндары көптөгөн өлкөлөрдө, анын ичинде АӨИЧК өлкөлөрүнүн арасында суроо-талап жаратып, этноспорттун өнүгүшүнө жана улуттук каада-салттардын кайра жаралышына түрткү болду.

Урматтуу кесиптештер,

Технологиялык прогресс санариптик коммуникациянын жаңы чөйрөсүн түздү, ал кызматташуу жана өз ара аракеттенүү үчүн гана эмес, маалымат чөйрөсүндөгү жаңы коркунучтардын да талаасы болуп калды.
Маалыматтык-коммуникациялык технологияларды колдонуу менен жасалган мыйзамсыз аракеттердин түрлөрү кеңейип, дүйнөлүк жана трансулуттук деңгээлге чыгууда.
Мындай шарттарда аларга каршы күрөшүү үчүн жалпы күч-аракет жана кеңири кызматташтык керек.

Бул контекстте Кыргыз Республикасынын Өкмөтү коомдун социалдык-экономикалык өнүгүүсүндөгү МКТнын олуттуу ролун белгилеп, БУУнун Туруктуу өнүктүрүү максаттарына шайкеш келген программаларды ишке ашырып жатканын баса белгилегим келет.

АӨИЧКнын алкагында кыргыз тарап МКТнын коопсуздугу жана аларды пайдалануу жаатындагы кызматташуу боюнча лидерлердин Декларациясынын жоболорун практикалык ишке ашырууга даяр.

Биз ошондой эле БУУнун Глобалдык антитеррордук стратегиясын ишке ашыруу боюнча АӨИЧКнын Иш-аракеттер планын ишке ашыруу боюнча жигердүү иштерди жүргүзүүгө умтулабыз.

Биздин өлкө терроризмге жана экстремизмге каршы күрөшүү боюнча комплекстүү иштерди жүргүзүүнү улантууда, БУУнун Глобалдык антитеррордук стратегиясынын жоболорун, БУУнун Коопсуздук Кеңешинин резолюцияларын, БУУнун Коопсуздук Кеңешинин Терроризмге каршы комитетинин Аткаруучу дирекциясынын сунуштарын аткарууда. Кыргызстанда террористтик кыймылдарга эл аралык байкоо жүргүзүү үчүн жүргүнчүлөрдү алдын ала маалымдоо жана жүргүнчүлөрдү каттоо маалыматтары системасы ишке ашырылган.

Мындан тышкары, Кыргыз Республикасында чакырыктарды жана коркунучтарды комплекстүү чагылдырган, максаттарды жана милдеттерди калыптандыруучу, мамлекеттик органдардын, ошондой эле өлкөнүн ичиндеги бул көрүнүштөргө каршы туруу үчүн жалпы коомчулуктун биргелешкен аракеттеринин так алгоритмин камтыган экстремизмге жана терроризмге каршы күрөшүү боюнча мамлекеттик программа иштелип чыгып, бекитилген.

Бүткүл дүйнөдө тынчтыкты, глобалдык коопсуздукту, туруктуу өнүгүүнү жана социалдык прогрессти камсыз кылуу үчүн БУУнун жалпы ишине өз салымыбызды кошууга умтулабыз.

Ушуга байланыштуу, БУУнун жана бүткүл дүйнөлүк коомчулуктун көңүлүн чакан мамлекеттердин көйгөйлөрүнө буруу максатында Кыргызстан 2027-2028-жылдарга БУУнун Коопсуздук кеңешинин туруктуу эмес мүчөлүгүнө талапкерлигин сунуштады. Биз талапкерлигибиздин колдоо табарына ишеним артабыз.

Мындан тышкары, биз терроризм жана экстремизм менен гана эмес, ошондой эле баңги заттарды жана курал-жарактарды мыйзамсыз жүгүртүү, адамдарды сатуу, арам акчаны адалдоо жана кибермейкиндикте мыйзамсыз иш-аракеттерди жүргүзгөн трансулуттук уюшкан кылмыштуулукка каршы күрөшүү боюнча эл аралык күч-аракеттерди активдештирүүгө чакырабыз. Кыргызстан Шанхай кызматташтык уюмунун алкагында Бишкекте Эл аралык уюшкан кылмыштуулукка каршы күрөшүү борборун түзүү маселесинин үстүндө иштеп жатат.

Урматтуу мамлекет жана өкмөт башчылары!
Коопсуздук саясатынын дагы бир жаңы багыты — бул жер бетиндеги терс климаттык өзгөрүүлөргө каршы туруу жана аларга ыңгайлашуу.
Акыркы убакта дүйнөнүн ар кайсы региондорунда, анын ичинде АӨИЧК мейкиндигинде табигый кырсыктар суу ташкындары, селдер, жер көчкүлөр жана жер титирөөлөр түрүндө байкалып, алар чоң кыйроолор жана адамдардын өлүмүнө алып келди. Бизде бул татаал табигый процесстерге ыңгайлашуудан башка альтернатива жок.

Өлкөбүз климаттын жаратылышка, өзгөчө мөңгүлөргө жана биологиялык ар түрдүүлүккө тийгизген терс таасирин ооздуктоого жана жумшартууга багытталган жигердүү саясатты жүргүзүп, эл аралык маанилүү демилгелерди көтөрүүдө.

Ушуга байланыштуу биз биринчи кезекте АӨИЧКге мүчө-мамлекеттердин урматтуу мамлекет жана өкмөт башчыларына, ошондой эле биздин досторубузга БУУнун Башкы Ассамблеясы тарабынан 2022-жылды „Тоолорду туруктуу өнүктүрүүнүн эл аралык жылы“ деп жарыялоо боюнча демилгебизди колдогондугу үчүн терең ыраазычылык билдиребиз.

Кыргызстанда быйылкы жыл „Тоо экосистемаларын коргоо жана климаттык туруктуулук жылы“ деп жарыяланды.
Тоолорду туруктуу өнүктүрүүнүн күн тартибин мындан ары алдыга жылдыруу үчүн Кыргызстан 2023-2027-жылдарды „Тоолуу аймактарды өнүктүрүүнүн беш жылдыгы“ деп жарыялоо демилгесин көтөрдү жана бул жаратман идеяны колдооңуздарга ишеним аратбыз.

Урматтуу Саммиттин катышуучулары!
Жыйынтыктап айтканда, тынчтыкты жана коопсуздукту сактоодо, мамлекеттердин туруктуу өнүгүүсүн камсыз кылууда, анын ичинде элдерибиздин турмуш деңгээлин жана жыргалчылыгын жогорулатууда алдыбызга коюлган милдеттерди чечүүгө биргелешип жетише аларыбызды белгилегим келет.

Кыргызстан Азияда жалпы жана бөлүнгүс коопсуздукка жетишүү үчүн аймактык кызматташтыктын заманбап формаларынын бири катары Кеңешмени өнүктүрүү жана кайра түзүү процессине өзгөчө маани берерин дагы бир жолу баса белгилегим келет. Ушуга байланыштуу биздин форматтын ролу жана мааниси жогорулап, бекемделип, анын актуалдуулугу дагы жогорулай берерине ишеним билдирем.

Сөзүмдү жыйынтыктап жатып, казак тарапка биздин жолугушуубузду мыкты уюштургандыгы, жылуу мамилеси, жылуу мамилеси жана меймандостугу үчүн дагы бир жолу ыраазычылык билдиргим келет, ошондой эле Сизге АӨИЧКте ийгиликтүү төрагалык кылууну каалайм.

Бүгүнкү алтынчы саммиттин жыйынтыктары Кеңешменин тарыхындагы маанилүү этап болуп калат жана Азияда тынчтыкты жана коопсуздукту камсыз кылууга практикалык салым кошот деп ишенем.

Учурдан пайдаланып, БУУнун Адам укуктары боюнча кеңешинин мүчөлүгүнө биздин талапкерлигибизди колдогону үчүн АӨИЧКнын бардык мамлекеттерине ыраазычылык билдиргим келет.

Көңүл бурганыңыздарга рахмат!».